ҚАЗАҚ РАДИОСЫ BBC РАДИОСЫ СЕКІЛДІ ҰЛТТЫҚ БРЭНД БОЛУҒА ӘБДЕН ЛАЙЫҚ (23 / 05 / 2019)

ULYS: Құрманбек Жұмағалиұлы, «Қазақ радиолары» ЖШС-не келген күннен бастап контент пен техникалық жағын қатар дамытуға айрықша көңіл бөле бастадыңыз. Әсіресе, ақпараттық қауіпсіздікті мықтап қолға алыпсыздар. Еліміздің шекаралық аймақтарындағы радио таратқыштар саны артқан екен. Радионың стратегиялық бағытында осы мәселеге баса назар аударған секілдісіздер?

Қ.ЖҰМАҒАЛИ: Иә, дұрыс айтасыз. Үнжариямыздың таралу ауқымын кеңейтуге қолдан келген мүмкіндікті қарастырып жатырмыз. Әлі күнге дейін елдегі және шетелдегі ақпаратты көршілес мемлекеттердің ақпарат көздерінен алып отырған елді-мекендер бар. Сол себепті, шалғайдағы, қиырдағы тыңдармандарымызға «Қазақ радиоларының» үнін мүмкіндігінше жеткізуді қолға алдық. Мәселен, осыдан біраз бұрын Батыс Қазақастан Облысы Сырым ауданының орталығына қондырғы орнатылса, жақында оған тағы үш аудан қосылды. Бұған дейін республика бойынша «Қазақ радиоларының» 234 радиотаратқышы бар еді. Қазір олардың қатары 307-ге жетті. Уақыт өте келе, бұрынғы құрылғылар тозады, оларды ауыстыру жағын да қолға алып, 118 радиоқабылдағышты жаңарту жоспарланып отыр. Оның ішінде, СҚО Тайынша ауданы, ШҚО Зырян ауданы, Риддер қаласы, Түркістан облысы Сарыағаш ауданы, Алматы облысының Текелі қаласындағы таратқыштарды жаңалауды бастамақпыз.

ULYS: 1 мамыр бірлік күніне орай елордамыздағы «Нұрлы жол» вокзалында концерт бердіңіздер. Өткенде вокзал ішінде «Қазақ радиолары» сайрап тұрғанын естідім...

Қ.ЖҰМАҒАЛИ: «Қазақ радиолары» қосулы болсын!» деген мотивациялық ұранмен серіктестік құрамындағы төрт радио әр шаңырақта ғана тыңдалмай, әр мекемеге де жетсін деген – басты мақсатымыз. Радиоларымыз «Тұлпар-Тальго» пойыздарына, «Алау» мұзайдынына, «Қазақстан» ОКЗ-ға қосылғанынан хабардар боларсыздар. Елордамыздағы «Нұрлы жол» вокзалынан да хабар тарата бастадық. Соған орай, 1 мамыр күні мерекелік шара өткіздік. Мейрам күндері сапарға шыққан жолаушылар мерекелік көңіл-күйді сезіне алмай, алаңға бара алмай, концерт көре алмай қалады. Сапарға шыққан азаматтардың да бір сәт көңілдеріне медеу болып, ән-күйден шашу шашып, қоғам өміріне етене араласқымыз келді. Сапарлатып бара жатқандармен ойындар ойналды. «Қазақстан темір жолы» жолаушылар тасымалдаушы компаниясы да қолдау білдіріп, жеңімпаздарға сый–сияпаттар таратты.

ULYS: Әлеуметтік желіде де өте белсендісіз. Бір қызығы, жеке парақшаларыңызды жеке бас үшін емес, радионың тыныс-тіршілігімен таныстыру үшін қолданады екенсіз. Қазақ радиосы әлемдік радиолар желісі «Radio Garden» арқылы да тыңдалады деген сүйінші хабарыңызды оқып қалдым. Радио тыңдайтын өзіміздің отандық мобильді қосымшаларымыздан қандай артықшылығы бар?

Қ.ЖҰМАҒАЛИ: Оныңыз рас, әр радионың сайтынан және «Qazaqstan RTRK» мобильді қосымшасынан, әлеуметтік желідегі парақшалары арқылы серіктестікке кіретін барлық төрт радионы онлайн тыңдауға болады. Әлемдік радиолар саябағы «Radio Garden» Қазақ радиосын қатарына қосты. Енді дүниенің кез келген бұрышынан ұлттың үнжариясын тыңдауға мүмкіндік бар. Шетелдіктер әлемнің әр елінде, оның ішінде Қазақстанда қандай радио бар екендігінен бейхабар болуы бек мүмкін. Танымал медиа алпауыттар болмаса, өзге халықтар радиоларының аттарын білмейтіні екі бастан аян. Ал «Radio Garden-ді» кез-келген шетелдік азамат біледі, бір ғана мобильді қосымша арқылы әлем радиоларын тізімнен қарап, тыңдай алады. Бұл – дүниенің әр бұрышындағы қандас бауырларымыз үшін таптырмас мүмкіндік.

ULYS: Радионың негізгі күші дыбыс арқылы таралатын болған соң, арнайы отырып тыңдайтын күй талғамайды. Десе де, радионың осы бір құлақпен тыңдау функциясын YouTube-тағы арналарыңыз арқылы көзбен де көру жағын қолға алыпсыздар. Бұл радио-телеарна болудың емеуріні ме?

Қ.ЖҰМАҒАЛИ: Иә, YouTube желісінен радиохабарлар таратуды бастағанымызға да жарты жылдан асты. Бұл қадам – телеарналармен бәсеке болу мақсатынан туған дүние емес. Қалай болғанда да радио - ең шапшаң әрі жедел хабар таратушы. Оған ешкімнің таласы жоқ. Жеделдік, дауыстың күшімен әсер ету тұрғысынан радиоға ешбір ақпарат құралы жетпейді. Десе де, заман талабына қарай, техниканың қуатымен радионың да мүмкіндігін байытуға болатындығына көзіміз жетіп, радиохабарларды бір уақытта бейненұсқасымен қоса ұсынуды жөн деп таптық. Ол үшін әр радионың студиясына үш ракурстан камералар орнаттық. Көпшілік тікелей эфирді тыңдап қана қоймай, сол мезетте көре де алады. «Қазақ радиоларының» YouTube-тағы парақшасында жазбалар сақталады. Көріп үлгермесеңіз, кейін бағдарламаларды сол жерден тамашалауға болады. Қазір аптасына Қазақ радиосы YouTube арқылы 360 минут, «Шалқар» радиосы 270 минут, «Астана» радиосы 250 минут хабар таратады.

ULYS: Қазақ радиолары елордамыздан бөлек, күніне бірнеше сағат Алматыдан да тікелей толқында хабарлар таратады. Видеокамералар ол жақтағы студияларға да орнатылған ба?

Қ.ЖҰМАҒАЛИ: Алматыдағы «Қазақ радиоларының» студиялары қайта өңдеуден өтті. Күрделі жөндеу жұмыстары жүргізіліп, жабдықтар мен құрылғылар ауыстырылды. Қазір ол жақтағы студия мен Нұр-Сұлтандағы студияның хабар тарату мүмкіндіктері бірдей. Осы жылдың көктеміне дейін Алматыдағы Қазақ радиосы мен «Шалқар» бір студиядан шыққан, енді екеуі екі бөлек студиядан күн сайын таңғы және кешкі уақыттарда тікелей толқынға шығады. Видеокамераны Алматы студиясына да орнатпақ ниеттеміз. Олар іске қосылғанда, жақсы жаңалығымызбен әлеуметтік желідегі жеке парақшам арқылы бөлісемін. Күтіңіздер.

ULYS: Елбасы үнемі айтып келе жатқан «Ұлттық код» мәселесі ақпараттық саладағы алып күш ретінде, ең алдымен, Қазақ радиоларының негізгі бағыт-бағдары, ұлт алдындағы парызы іспетті?!

Қ.ЖҰМАҒАЛИ: Ұлттық рух, ұлттық мәселе тек Қазақ радиоларының міндеті десек, қателесерміз. Қазақ елінің кез келген ақпараттық күші ұлттың жоғын жоқтап, барын жарқыратып көрсетсе керек-ті. Әйткенмен, әр БАҚ-ның белгіленген форматы бары рас. Біздің төрт радио төрт түрлі бағытта тыңдарманға ақпарат таратады: Қазақ радиосы – саяси-қоғамдық, әлеуметтік-мәдени, «Шалқар» - ұлттық-рухани, «Астана» - жастар мен елорда тынысы, «Classic» - классикалық музыка өнері. «Ұлттық код» тақырыбын орынды қозғадыңыз. Елбасының өзі айтқандай: «Әжептәуір жаңғырған қоғамның өзінің тамыры тарихының тереңінен бастау алатын рухани коды болады, - дей келе, - жаңғырудың ең басты шарты – сол ұлттық кодыңды сақтай білу. Онсыз жаңғыру дегеніңіздің құр жаңғырыққа айналуы оп-оңай»,- деген жоқ па? Сондықтан, ұлттың болмысын, сипатын ұмытпай, тамырынан ажырамай, бойындағы өрлік пен ерлік сынды игі қасиеттерімізді, бабалардың сан ғасырлық жиған-терген мұрасы арқылы жеткен қағидасын, тәрбиесін ұрпақ санасына сіңіруді – басты мақсат-мұратымыз деп білеміз. Жүзжылдық тарихы бар Қазақ радиосы мен жарты ғасырдан артық ғұмыры бар «Шалқар» радиосы ертегісіз, ұлттың классикалық музыкасы – ән, күй, жыр, әдебиетінсіз сөйлемек емес. Радионың ұлт алдындағы борышын Ғабит Мүсіреповтің сөзімен жеткізер болсам: «Әдебиеті мен өнері ұлы болмаған жерде – ұлт та ұлы бола алмайды». Алтай мен Атыраудың арасын ен жайлаған Ұлы Тұран даласының ұлттық коды, болмысы – қос радиомыздан айқын көрініп тұрса, оны тыңдап өскен ел, тамырынан ажырамасы анық.

ULYS: Осы бағытта жақында ғана қалың тыңдарманға «Дала фольклорының антологиясы» атты ерекше жобамен сүйіншіледіңіздер. Осы уақытқа дейін көпшілік назарына радио арқылы ұсынылғанымен, диск түрінде қолдануға ерік берілмеген алтын сандық - «Алтын қор» кілтін ашуларыңыздың сыры неде?

Қ.ЖҰМАҒАЛИ: Жөн айттыңыз. Қазақ радиолары Елбасы Н.Назарбаевтың «Ұлы даланың жеті қыры» мақаласын негізге ала отырып бұл аудиожинақты жарыққа шығарды. ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің қолдауымен шыққан антология 7 бөлім, 14 күйтабақтан тұрады. Ертегілер, батырлар жыры, аңыз-әфсаналар, ән-күй, шешендік сөздер топтастырылды. Расында да, осы уақытқа дейін «Алтын қор» алтын сандық сынды жалпы жұртқа ашылмаған, ұсынылмаған. Сол алтын сандықтың ішіндегі жауһарларымызды халыққа ұсынып отырмыз. Себебі, қанша ғасыр, қанша жыл бұрынғы ауыз әдебиеті мен музыкалық мұра халық үшін туған, халық игілігі үшін берілуі міндетті деп білдік.

ULYS: Антологияның арнайы сайты мен мобильді қосымшасы да әзірленіп жатқанын да естідік...

Қ.ЖҰМАҒАЛИ: Сайт «altynqor.kz» деп аталады. Қазір техникалық жұмыстары жүріп жатыр. Арнайы шығармашылық топ құрылды. Елге ұсынған соң «жеті рет өлшеп, бір рет кесіп», елеп-екшеп барып беру керек. Ол уақытты талап етеді. Дегенмен, аудиожинақтың сайты болғанымен, ол тек осы жинақтағы шығармалармен ғана шектелмейтінін айтқым келеді. Сайт ашылған соң, антологияға енбеген туындылар кезең-кезеңімен толықтырылады. Оған «Тұлғалар», «Оқиғалар», «Керек-дерек» сынды жаңа бөлімдер енеді. Сайттан бөлек жинақтың мобильді қосымшасы да әзірленеді. Көпшілік оны жүктеу арқылы да тыңдай алады.

ULYS: «Қазақ радиолары» ақпараттық ортада ғана емес, дүйім ел арасында қазаққа ғана тән домбыра, қымыз, қазақ күресі, киіз үй сынды ұлттық брэндке тұрарлық орда. Радионың қоғамдағы имиджін арттыру мақсатында қандай жобалар жасалып жатыр?

Қ.ЖҰМАҒАЛИ: Англияның ғана емес, әлемдік медиа алпауыт саналатын BBC – ағылшындардың ұлттық брэнді. Қоғамның кез-келген мәселесіне еркін араласып, қатыса алатындай қауқары бар. «Қазақ радиоларының» да біздің қоғамның түрлі түйткілін шешуге, насихаттауға, атсалысуға татырлық салмағы бар. BBC радиолары секілді ұлттық брэнд болуға толық құқы да, мәртебесі де лайық. Оны арнайы жобалар арқылы танытсақ, радионың тыңдалу масштабы да кеңейер еді. Осы мақсатта, бірнеше әлеуметтік, қоғамдық, мәдени, рухани жобаларды қолға алдық. Мысалға, «Мың алғыс» қайырымдылық концерті. 1 наурыз Алғыс айту күнін арқау еткен ізгілік шарасы арқылы, қаншама бүлдіршіннің дертіне шипа, көңіліне медеу болуға шамамыз келгенше, қолұшын созып жатырмыз. 4 отбасы пәтерлі болды. Тағы бір тағылымды жоба - «100 кітап», әлемдік шығармалар қазақ тіліне аударылып жатқанын білесіздер. «Қазақ радиолары» олардың аудионұсқасын жасауды қолға алды. Нұрлан Өнербаев, Қымбат Досжан, Зейін Әліпбек сынды аға-әпкелеріміз кітаптарды оқып жатыр. Шетелдік медиакомпаниялармен серіктестік байланыс және бар. Түркияның TRT-радиосымен серіктестік байланыстамыз. Ол жақта «Түркістаннан тарту» хабары шықса, бізде «Анадолы тынысы» бағдарламасы жүреді. Енді Qatar Media (Катар), «The Voice of Vietnam» (Вьетнам) радиоларымен келіссөздер жүргізіліп жатыр. Вьетнамдық радиомен келісімшарт жасасу процесі соңына таяды. Мамырда Түркістан қаласындағы Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік университетінде халықаралық конференция өтеді. Шара аясында радио ардагері Әнуарбек Байжанбаев атындағы шеберлік аудиториясы ашылады. Одан бөлек жаз мезгілінде Қазақ радиосының автокеруенін, «Шалқардан шашу», «Астана» радиосына 20 жыл», «Classic» радиосы концерттерін ұйымдастырмақ ниеттеміз.

ULYS: Істеріңіз берекелі болсын! Қазақ тірі болуы үшін, «Қазақ радиолары» ірі болсын! Әңгімеңізге рақмет!

Қ.ЖҰМАҒАЛИ: Сіздерге де көп рақмет, табыс тілеймін!

ULYS ANYQTAMA

Құрманбек ЖҰМАҒАЛИ

«Қазақстан» РТРК АҚ» «Қазақ радиолары» ЖШС бас директоры

Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университетін тәмамдаған

«Қазақстан» РТРК» АҚ-да бағдарламалардың редактор – жүргізушісі, Ақпараттық бағдарламалар дирекциясының продюсері

«Хабар» агенттігі» АҚ қорытынды жаңалықтар жүргізушісі;

Қарағанды облысы әкімдігі баспасөз қызметінің басшысы, Қарағанды облысы әкімінің кеңесшісі

«Қазақстан» РТРК» АҚ Ақпараттық-сараптамалық бағдарламалар дирекциясының директоры, Аймақтық дамыту дирекциясының директоры;

«Алматы» телеарнасы Бас директорының бірінші орынбасары

Маңғыстау облыстық Ішкі саясат басқармасының басшысы.